गंगाजल पवित्र मानले जाते आणि सर्व संस्कारांमध्ये तिचे तत्व असणे आवश्यक मानले जाते. गंगा पाणी अमृत मानले जाते. अनेक सण आणि सणांचा गंगाशी थेट संबंध आहे. मकरसंक्रांती, कुंभ आणि गंगा दसराच्या वेळी गंगा स्नान, दान करणे आणि दर्शन घेणे महत्वाचे मानले जाते. गंगेवर अनेक प्रसिद्ध मेळे आयोजित केले जातात. गंगा तीर्थक्षेत्र संपूर्ण भारतभर सांस्कृतिक ऐक्य स्थापित करते, गंगेवर ग्रंथ लिहिले गेले आहेत ज्यात श्रीगंगासहृष्णमस्तोत्रम आणि गंगा आरती अतिशय लोकप्रिय आहेत.
गंगा सप्तमी मुहूर्त
हिंदू पंचांगानुसार या वर्षी वैशाख महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील सप्तमी तिथीची सुरवात २६ एप्रिल सकाळी ११ वाजून २७ मिनिटांनी होणार असून, दुसऱ्या दिवशी गुरुवारी २७ एप्रिल रोजी १ वाजून ३८ मिनिटांनी समाप्त होईल. वैशाख शुक्ल पक्षाच्या सप्तमी तिथीची उदयतिथी २७ एप्रिल रोजी होत आहे. यामुळे पहाटे ब्रह्म मुहूर्ताला गंगा नदीत स्नान करणे शुभ मानले जाते. त्यामुळे २७ एप्रिललाच गंगा सप्तमी साजरी करून गंगेत स्नान करणे योग्य ठरेल.
गंगा जन्म कथा
गंगा नदी हिंदूंच्या श्रद्धेचे केंद्र आहे आणि गंगेचे महत्त्व वर्णन अनेक धार्मिक ग्रंथांमध्ये आढळते. अनेक पौराणिक कथा गंगा नदीशी संबंधित आहेत, जी गंगेची संपूर्ण माहिती मिळण्यास उपयुक्त आहे. एका कथेनुसार, गंगेचा जन्म भगवान विष्णूच्या पायाच्या घामाच्या थेंबापासून झाला होता आणि इतरही कथा आहेत त्यानुसार गंगेचा जन्म ब्रह्मदेवाच्या कमंडळातून झाला होता.
अशी मान्यता आहे की, वामन अवतारात राक्षस यज्ञातून जगाला मुक्त केल्यावर ब्रह्मदेवाने भगवान विष्णूचे पाय धुतले आणि हे पाणी आपल्या कमंडळामध्ये भरुन काढले आणि दुसर्‍या दंतकथेनुसार जेव्हा भगवान शिव यांनी नारद मुनि, ब्रह्मदेव आणि भगवान विष्णू यांच्यासमोर जेव्हा गाणे गायले तेव्हा या संगीताच्या प्रभावामुळे भगवान विष्णूंना घाम फुटू लागला, ज्याला ब्रम्हाजींनी आपल्या कमंडळामध्ये भरुन काढले आणि या कमंडळात गंगा नदीचा जन्म झाला.