मुंबई : देशातील पहिली मोनोरेल अशी ख्याती असणारी आणि चेंबूर- संत गाडगे महाराज चौक धावणारी मोनोरेल सुरुवातीपासूनच तोट्यात आहे. दिवसेंदिवस हा तोटा वाढत चालला असून, मोनोरेलचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी मुंबई महानगर प्रदेश विकास प्राधिकरणाने (एमएमआरडीए) कंबर कसली आहे. तिकीटबाह्य महसूल वाढविण्याचे प्रयत्न एमएमआरडीएने सुरू केले आहेत. याअंतर्गत मोनोच्या ताफ्यातील सर्व गाड्या, संपूर्ण मार्गिका, मार्गिकेतील खांब या सर्वांचा पुरेपूर उपयोग करुन त्याद्वारे उत्पन्न वाढविण्यात येणार आहे. त्यासाठी स्वारस्य अभिव्यक्ती प्रकारची निविदा काढण्यात आली आहे.
मोनोरेलला २०२२-२३ या आर्थिक वर्षात ३१ मार्च २०२३ अखेरीस तब्बल २४२ कोटी रुपयांचा तोटा झाला होता. त्या संपूर्ण आर्थिक वर्षात प्रकल्पाला
फक्त १३.४१ कोटी रुपयांचा महसूल प्राप्त झाला. या मार्गिकेच्या ताफ्यात सध्या आठ गाड्या असून, ५८० कोटी रुपयांच्या नवीन दहा गाड्यांच्या
खरेदीचा प्रस्ताव आहे. ही खरेदी भांडवली खर्चातील असेल. भांडवली खर्च ग्राह्य धरल्यास कंपनीचा हा तोटा तब्बल ५२० कोटी रुपयांच्या घरात जाणार आहे. दरमहा हा तोटा ४४ कोटी रुपयांच्या घरात असेल. त्यामुळेच प्राधिकरणाने तिकीटबाह्य महसुलासाठी सर्व प्रकारचे प्रयत्न सुरू केले आहेत.
या प्रयत्नांतर्गत मार्गिकेतील सर्व आठ गाड्या, १७ स्थानके व उन्नत मार्गिका असल्याने ७९६ खांबांद्वारेदेखील महसूलप्राप्तीचे नियोजन करण्यात आले आहे. त्याअंतर्गत ७९६ खांबांवर जाहिरातलावण्यासह या खांबांचा उपयोग लहान दूरसंचार मोबाइल मनोऱ्यांसाठी करता येणार आहे. सर्व १७ स्थानकांच्या सुमारे ६,६०० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर जाहिरात, ग्लोसाइन, डिजिटल डिस्प्ले बसविता येणार आहेत. याखेरीज एका गाडीवर जवळपास ५० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर व आठ गाड्यांच्या एकूण ४०० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर जाहिराती लावता येणार आहेत. स्थानक परिसरात प्रत्यक्ष स्थानकाच्या खालील भागातील खुल्या भागात दुकान, किओस्कद्वारे महसूल गोळा करण्याचे नियोजन एमएमआरडीएने केले आहे. ही मार्गिका २० किमी लांबीची आहे. या संपूर्ण २० किमीच्या परिसरात ऑप्टिकल फायबर वाहिनी टाकण्याची परवानगी देऊन त्याद्वारे महसूल मिळविण्याचेदेखील नियोजन करण्यात आले आहे. या सर्वांसाठी निविदा काढण्यात आलो असून १५ जानेवारीपर्यंत ती भरता येणार आहे.
मोनोरेलला २०२२-२३ या आर्थिक वर्षात ३१ मार्च २०२३ अखेरीस तब्बल २४२ कोटी रुपयांचा तोटा झाला होता. त्या संपूर्ण आर्थिक वर्षात प्रकल्पाला
फक्त १३.४१ कोटी रुपयांचा महसूल प्राप्त झाला. या मार्गिकेच्या ताफ्यात सध्या आठ गाड्या असून, ५८० कोटी रुपयांच्या नवीन दहा गाड्यांच्या
खरेदीचा प्रस्ताव आहे. ही खरेदी भांडवली खर्चातील असेल. भांडवली खर्च ग्राह्य धरल्यास कंपनीचा हा तोटा तब्बल ५२० कोटी रुपयांच्या घरात जाणार आहे. दरमहा हा तोटा ४४ कोटी रुपयांच्या घरात असेल. त्यामुळेच प्राधिकरणाने तिकीटबाह्य महसुलासाठी सर्व प्रकारचे प्रयत्न सुरू केले आहेत.
या प्रयत्नांतर्गत मार्गिकेतील सर्व आठ गाड्या, १७ स्थानके व उन्नत मार्गिका असल्याने ७९६ खांबांद्वारेदेखील महसूलप्राप्तीचे नियोजन करण्यात आले आहे. त्याअंतर्गत ७९६ खांबांवर जाहिरातलावण्यासह या खांबांचा उपयोग लहान दूरसंचार मोबाइल मनोऱ्यांसाठी करता येणार आहे. सर्व १७ स्थानकांच्या सुमारे ६,६०० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर जाहिरात, ग्लोसाइन, डिजिटल डिस्प्ले बसविता येणार आहेत. याखेरीज एका गाडीवर जवळपास ५० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर व आठ गाड्यांच्या एकूण ४०० चौरस मीटर क्षेत्रफळावर जाहिराती लावता येणार आहेत. स्थानक परिसरात प्रत्यक्ष स्थानकाच्या खालील भागातील खुल्या भागात दुकान, किओस्कद्वारे महसूल गोळा करण्याचे नियोजन एमएमआरडीएने केले आहे. ही मार्गिका २० किमी लांबीची आहे. या संपूर्ण २० किमीच्या परिसरात ऑप्टिकल फायबर वाहिनी टाकण्याची परवानगी देऊन त्याद्वारे महसूल मिळविण्याचेदेखील नियोजन करण्यात आले आहे. या सर्वांसाठी निविदा काढण्यात आलो असून १५ जानेवारीपर्यंत ती भरता येणार आहे.
मार्गिकेची सद्यस्थिती अशी
मोनोरेलच्या ताफ्यात सध्या असलेल्या आठ गाड्यांपैकी सोमवार ते शुक्रवार सहा गाड्या सेवेत असतात. सप्ताहअखेरीस तीन गाड्या सेवेत असतात. सोमवार- शुक्रवार १४२ फेऱ्या होतात, तर सप्ताहअखेरीस ६४ सेवा असतात. सध्या दर १५ मिनिटांनी एक गाडी धावते आहे. ताफ्यात लवकरच दहा गाड्या आल्यानंतर हे अंतर ५ मिनिटांवर येणार आहे.