काय व्हायरल होत आहे?
फेसबुक यूजर अश्वनी कुमारने ११ जून रोजी एक व्हिडिओ अपलोड केला होता. यामध्ये राहुल गांधी पीएम मोदींचा शपथविधी सोहळा पाहताना दाखवण्यात आले आहेत. इंग्रजीतही लिहिले आहे, “दरम्यान, नितीन गडकरींनी करदात्यांच्या पैशाने बांधलेल्या महामार्गावर कुठेतरी #ModiCabinet”
व्हायरल पोस्टचा मजकूर जसा आहे तसा इथे लिहिला आहे. हे सत्य मानून इतर वापरकर्तेही ते शेअर करत आहेत.
तपास
व्हायरल व्हिडिओचे सत्य जाणून घेण्यासाठी विश्वास न्यूजने प्रथम त्यातील अनेक मुख्य फ्रेम्स काढल्या. मग गुगल लेन्स टूलने त्यांचा शोध घेतला. आम्हाला मूळ व्हिडिओ राहुल गांधींच्या फेसबुक पेज आणि इंस्टाग्राम हँडलवर सापडला आहे. मूळ व्हिडिओमध्ये आम्हाला पंतप्रधान मोदींच्या शपथविधीचा भाग कुठेही दिसला नाही. व्हिडिओच्या वर लिहिले होते की भारताच्या विचारात भारताच्या शोधात. हा व्हिडिओ १७ एप्रिल २०२४ रोजी पोस्ट करण्यात आला होता. त्याचप्रमाणे हा व्हिडिओ इन्स्टाग्राम हँडलवरही आढळून आला आहे. हे १७ एप्रिल २०२४ रोजी राहुल गांधींच्या हँडलवर देखील अपलोड करण्यात आले होते.
तपासादरम्यान, राहुल गांधींच्या व्हायरल व्हिडिओमध्ये वापरण्यात आलेली पीएम मोदींची क्लिप कधीची आहे हे आम्हाला शोधायचे होते. गुगल लेन्सवर सर्च केल्यावर आम्हाला कळले की २०१९ मध्ये नरेंद्र मोदींनी दुसऱ्यांदा पंतप्रधानपदाची शपथ घेतली तेव्हा राहुल गांधींच्या व्हिडिओमध्ये हाच भाग जोडला गेला होता. आम्हाला त्यांच्या यूट्यूब चॅनलवर पंतप्रधान मोदींच्या शपथेचा व्हिडिओ सापडला. तो ३० मे २०१९ रोजी अपलोड केला होता.
विश्वास न्यूजने तपासाच्या पुढील टप्प्यात काँग्रेसच्या सोशल मीडिया टीमचे गिरीश कुमार यांच्याशी संपर्क साधला. व्हायरल झालेला व्हिडिओ त्याच्यासोबत शेअर केला. माहिती देताना त्यांनी सांगितले की, व्हायरल झालेला व्हिडिओ एडिट केलेला आहे. तपासाच्या अंतिम टप्प्यात राहुल गांधींचा बनावट व्हिडिओ शेअर करणाऱ्या युजरची चौकशी करण्यात आली. युजर अश्विनी कुमार दिल्लीत राहतात असे आढळून आले.
निष्कर्ष
विश्वास न्यूजच्या तपासात काँग्रेस खासदार राहुल गांधी यांचा व्हायरल व्हिडिओ एडिट झाल्याचे सिद्ध झाले. मूळ व्हिडिओमध्ये राहुल गांधी पंतप्रधान मोदींचा शपथविधी सोहळा पाहत नव्हते.
(ही कथा मूळतः विश्वास न्युजने प्रकाशित केली होती. शक्ती कलेक्टिव्हचा भाग म्हणून मटाने पुनर्प्रकाशित केली आहे.)