Fact Check: ‘ऑल डोज ऑन पीओके’ चा मजकूर, नरेंद्र मोदींच्या इंस्टाग्राम स्टोरीचा स्क्रीनशॉट व्हायरल, वाचा फोटोचे सत्य

नवी दिल्ली: पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अधिकृत हँडलद्वारे एका इंस्टाग्राम स्टोरीचा मॉर्फ केलेला स्क्रीनशॉट ऑनलाइन फिरत आहे. या फोटोत असा दावा केला आहे की, त्यांनी पाकव्याप्त काश्मीरशी एकता दाखवण्यासाठी ‘ऑल डोज ऑन पीओके’ या मजकुरासह एक प्रतिमा शेअर केली आहे.

AIचा वापर करुन केलेल्या ‘All Eyes on Rafah’ इमेजच्या पार्श्वभूमीवर हा स्क्रीनशॉट व्हायरल झाला आहे. याची इंटरनेटवर तुफान चर्चा होत आहे. इस्रायलने २६ मे रोजी गाझा शहरातील सुरक्षित क्षेत्र असलेल्या रफाह येथील निर्वासित शिबिरावर हल्ला केला. या नंतर किमान ४५ लोक मारले गेले. याची एआय प्रतिमा फिरू लागली. प्रतिमा पार्श्वभूमीत बर्फाच्छादित पर्वत असलेल्या ट्रकच्या रांगा दर्शवत असल्याचे दिसते. अनेक भारतीय इंस्टाग्राम वापरकर्त्यांनी मृत पॅलेस्टिनींसोबत एकता म्हणून प्रतिमा शेअर केली.

तपासात BOOM ला आढळले की स्क्रीनशॉट बनावट आहे. मोदींनी इस्रायल-गाझा संघर्षाच्या दरम्यान PoK सोबत एकता दर्शवणारी अशी कोणतीही कथा शेअर केली नाही. एका व्हेरिफाईड एक्स वापरकर्त्याने केला आहे, “सर्वांची नजर PoK ~ नरेंद्र मोदींवर”.

तथ्य तपासणी

बुमने व्हायरल प्रतिमेचे बारकाईने निरीक्षण केले आणि ‘1 h’ चिन्ह दिसले. जे दर्शविते की नरेंद्र मोदींच्या अधिकृत हँडलवरून प्रतिमा इंस्टाग्राम स्टोरी म्हणून पोस्ट केल्याच्या एका तासानंतर स्क्रीनशॉट घेण्यात आला होता. एक संकेत घेऊन, बुमने संबंधित कीवर्ड शोध घेतला. परंतु मोदींनी त्यांच्या अधिकृत इंस्टाग्राम प्रोफाइलवरून व्हायरल चित्र पोस्ट केले आहे असे सांगणारे कोणतेही विश्वसनीय वृत्त आढळले नाही. आम्हाला सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर इंटरनेट वापरकर्त्यांनी शेअर केलेल्या Instagram कथेचे इतर कोणतेही स्क्रीनशॉट देखील सापडले नाहीत.

सोशल मीडियावर फिरत असलेल्या ‘ऑल आइज ऑन रफाह’ इमेजचे स्क्रीनशॉट देखील आम्ही पाहिले. त्यानंतर आमच्या लक्षात आले की अनेक उजव्या खात्यांनी पॅलेस्टाईनबद्दल सहानुभूती दाखविल्याबद्दल सेलिब्रिटींना ट्रोल केले. यापैकी काही खात्यांनी X वर व्हायरल ‘ऑल आयज ऑन पीओके’ चित्र पोस्ट केले. ‘ऑल आयज ऑन रफाह’ चित्र संपादित केले. एक सत्यापित X हँडल, @Nher_who ने, अभिनेत्री गौहर खानच्या अधिकृत प्रोफाइलवरील स्क्रीनशॉटसह, त्यांच्या अधिकृत Instagram खात्यांवर ‘ऑल आइज ऑन रफा’ प्रतिमा पोस्ट केलेल्या सेलिब्रिटींचे संकलन शेअर केले आहे.

तपासात काय समोर आले?

बुमच्या लक्षात आले आहे की, गौहर खानच्या इंस्टाग्राम कथेच्या स्क्रीनशॉटमध्ये ‘ऑल आइज ऑन रफाह’ इमेजचा टाइमस्टॅम्प आहे ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की ती 1 तासापूर्वी पोस्ट केली गेली आहे, 12.4 दशलक्ष कथा शेअर करा आणि टाइम स्लाइडर ही सहावी कथा असल्याचे दर्शविते. प्रोफाइलवरून.

खाली दोन्ही स्क्रीनशॉटची तुलना आहे.

२८ मे २०२४ रोजी, इंडिया टुडेने खानच्या त्याच इंस्टाग्राम कथेचा स्क्रीनशॉट असलेला अहवाल प्रकाशित केला. लेखानुसार, अभिनेत्रीने राफाह हल्ल्यासंदर्भात पोस्ट्सची मालिका शेअर केली. “आज रात्री, गाझामधील माता पुन्हा त्यांच्या मुलांना धरून ठेवतील आणि ते झोपतील अशी आशा करतील. आणि ते आणि आम्ही, ते जागे व्हावेत अशी प्रार्थना करू”.

निर्ष्कष:

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अधिकृत हँडलद्वारे एका इंस्टाग्राम कथेचा मॉर्फ केलेला स्क्रीनशॉट खोटा आहे.

(ही कथा मूळतः बुमने प्रकाशित केली होती. शक्ती कलेक्टिव्हचा भाग म्हणून मटाने पुनर्प्रकाशित केली आहे.)