Nashik-Dahanu Railway: नाशिक रेल्वे कनेक्टिव्हिटी कागदावरच, नियोजनाचे डबे जुळेना; डहाणू, सुरत मार्गावर परिणाम

नाशिकची रेल्वे कनेक्टिव्हिटी फक्त पुण्याशीच नाही, तर डहाणू, दमन व सूरतशी मजबूत करण्याचे केंद्राचे गेल्या अनेक वर्षांपासून प्रस्तावित आहे. मालेगाव-सटाणा-साकी-चिंचापारा, नाशिक-सिन्नर, शिर्डी-घोटी-शहापूर या रेल्वेमार्गांचेही सर्वेक्षण हाती घेणार असल्याचे केंद्राने म्हटले होते. सुवर्णत्रिकोणातील नाशिकच्या प्रगतीसाठी वेळोवेळी महामार्ग, रेल्वे आणि हवाई मार्गाने बळ देण्याचा प्रयत्न झाला आहे. मात्र, तिन्ही मार्ग अजूनही पूर्ण क्षमतेने उपयोगात येत नसल्याने नाशिकशी पुणे, मुंबईशी कनेक्टिव्हिटी अजूनही तितकी सक्षम होऊ शकलेली नाही. नाशिक-मुंबई अथवा पुणे महामार्ग अद्याप अडचणीतून मार्ग काढण्यात पुरेसा ठरलेला नाही. विमान वाहतूकही नव्याने झेपावून पुन्हा तिचे पंख छाटले जात असल्याने विमानसेवाही प्रतिसाद असूनही सातत्यपूर्ण नसल्याचे दिसते. त्यातच आता नाशिक-डहाणू रेल्वेमार्गाच्या सर्वेक्षणासाठी निधी मिळाल्याने पुन्हा नवी आस निर्माण झाली असल्याने या रेल्वेमार्गाला चाल मिळण्यासाठी किती दशके जाऊ द्यावी लागणार आहेत, असा सवाल नाशिककरांना पडला आहे.
गरमागरम पाण्याने टकाटक आंघोळ करा, ‘वंदे भारत’ स्लिपर लवकरच रुळावर, कधी सुरु होणार? भाडे किती?

नाशिक-डहाणू रेल्वेमार्ग

– रेल्वेमार्गाची पहिली मागणी जव्हार येथील तत्कालीन राजा मार्तंडराव मुकणे यांनी १९३२ रोजी इंग्रजांकडे केली होती
– १९५२ व १९५७ च्या लोकसभा कालावधीतही या मागणीबाबत आवाज उठवला गेला होता
– १९९८ मध्ये अटलबिहारी वाजपेयी पंतप्रधान या मार्गाचा सॅटेलाइट सर्व्हे करण्यात आला
– २००८ मध्ये मनोहर जोशी यांनी तत्कालीन रेल्वेमंत्र्यांना राज्यसभेत या मार्गावर प्रश्न विचारल्यानंतर हा मार्ग आर्थिकदृष्ट्या न परवडणार प्रकल्प असल्याचे म्हटले होते
– २००९-१० मध्ये तत्कालीन रेल्वेमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी या मार्गाला हिरवा कंदील दिला
– २०१०-११ च्या अर्थसंकल्पात या मार्गाचा अंतिम सर्व्हे करण्याबाबत चर्चा झाली होती
– २०१३ मध्येही या मार्गाचा सर्व्हे प्रगतिपथावर असल्याची माहिती लोकसभेत देण्यात आली
– २०१४ मध्ये पालघरचे भाजपचे खासदार चिंतामण वनगा यांनी पुन्हा लोकसभेत रेल्वेमार्गाचा विषय उपस्थित केला. तेव्हाही सर्व्हे प्रगतिपथावर असल्याचे सांगण्यात आले
– २०१७ मध्ये डहाणूचे खासदार चिंतामण वनगा यांनी पुन्हा लोकसभेत रेल्वेचा मुद्दा उपस्थित केला
– २०२४ मध्ये १६० किलोमीटर लांबीचा नाशिक-डहाणू रेल्वेमार्गाच्या सर्वेक्षणासाठी निधी मंजूर करण्यात आला

नाशिक-पुणे रेल्वेमार्गही रखडला

– नाशिक-पुणे या २६६ किलोमीटर लांबीच्या रेल्वेमार्गाला २०००-०१ मध्ये केंद्राने तत्त्वतः मान्यता दिली होती. त्या वेळी या प्रकल्पाचा प्रस्तावित खर्च खर्च १०४४ कोटी होता
– नाशिक-पुणे रेल्वे मार्गाच्या सर्वेक्षणाबाबत २००५ मध्ये लोकसभेत माहिती देण्यात आली होती
– नाशिक-पुणे रेल्वेमार्गाचा खर्च २००९-१० मध्ये १,८९९ कोटींवर पोहोचला होता. या वेळी केंद्राने प्रकल्पाचा ५० टक्के खर्च व जमीन मोफत देण्याची मागणी केली होती
– पुणे ते नाशिक सेमी हायस्पीड रेल्वेसाठीच्या भूसंपादन कामाला २०१९ मध्ये सुरुवात झाली. प्रकल्पासाठी ४० टक्के निधी देण्याचे राज्य सरकारने आणि ‘महारेल’ ६० टक्के खर्चाचा वाटा उचलण्याचे ठरले. तेव्हा या प्रकल्पाचा खर्च १६ हजार कोटींवर गेला होता
– २०२४ मध्ये पुन्हा रेल्वे प्रकल्पावरचा खर्च २५ हजार कोटींपर्यंत वाढला. सध्या या प्रकल्पाचे काम पूर्णपणे थांबले आहे
Nashik Vidhan Sabha: भाजपच्या जागा भाजपच लढेल! केंद्रीय राज्यमंत्री रक्षा खडसे यांचे स्पष्ट संकेत

नाशिक-सूरत रेल्वेमार्गाचेही सर्वेक्षण

– २०१२-१३ मध्ये नाशिक-सूरत रेल्वेमार्गाची घोषणा करण्यात आली
– नाशिक-सूरत मार्गाचा २०१७ मध्ये प्राथमिक सर्व्हे करण्यात आला. या सर्व्हेनुसार नाशिक-सूरत हा सध्याचा प्रवास दहा तासांवरून पाच तासांवर येणार होता
– सूरत, महूअर, नवसारी, धरमपूर या मार्गे नाशिक असा हा रेल्वेमार्ग असेल
– हा मार्ग घाट क्षेत्रातून असल्याने या मार्गावर मोठा खर्च होणार असल्याचे म्हटले जाते
– नाशिक-सूरत रेल्वेमार्ग वास्तवात अवतरला तर नाशिक दळणवळणाच्या मुख्य प्रवाहात येईल. यासाठी गुजरात सरकारच्या मुख्य रेल्वेमार्गांमध्ये नाशिक-सूरतचा समावेश करण्यात आला आहे

नाशिकसाठी महत्त्वाचे रेल्वे प्रस्ताव

२०१३ मध्ये लोकसभेत जे. रमेश, समीर भुजबळ, प्रतापराव सोनवणे व गोपीनाथ मुंडे या खासदारांनी महाराष्ट्रातील होऊ घातलेल्या रेल्वे प्रकल्पांच्या माहितीची मागणी केली होती. या यादीत नाशिक-डहाणू (१६८ किलोमीटर), दमन-नाशिक (१६० किलोमीटर), मालेगाव-सटाणा-साकी-चिंचापारा (१०० किलोमीटर), नाशिक-सिन्नर (३० किलोमीटर), नाशिक-सूरत (१८४ किलोमीटर), शिर्डी-घोटी-शहापूर (४० किलोमीटर) या मार्गांचे सर्वेक्षण हाती घेणार असल्याचे म्हटले होते.

… तर सर्वच रेल्वे प्रकल्पांवर परिणाम!

नाशिक-पुणे रेल्वेमार्गासाठी आतापर्यंत कोट्यवधीचा खर्च झाला आहे. त्यानंतरही या मार्गात बदलापासून भूसंपादनाच्या अनेक अडचणींना प्रशासनाला तोंड द्यावे लागत आहे, तर या रेल्वे प्रकल्पाच्या मार्गात वारंवार बदल करण्याच्या घोषणांमुळे या प्रकल्पाच्या व्यवहार्यतेवर प्रश्न उपस्थित होऊन प्रकल्प आणखी रखडल्यास तो आणखी खर्चिक होणार आहे. याचा परिणाम डहाणू व सूरत या रेल्वेमार्गावरील प्रकल्पांवर होण्याची दाट शक्यता असल्याचे रेल्वेतील एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने नाव न लिहिण्याच्या अटीवर सांगितले.