Shardiya Navratri 2024 : मुंबईकरांवर देवीची कृपादृष्टी ! नवरात्रीत मुंबईलगतच्या या मंदिरात घ्या दर्शन, वाचा महती

ही मुंबईची ग्रामदेवी असल्याने मुंबईत राहणारे लोक शुभकार्यात पहिला मान मुंबादेवीला देतात. दक्षिण मुंबईतील भुलेश्वर परिसरात मुंबादेवीचे मंदिर आहे. याच देवीच्या नावावरून मुंबईला नाव पडलं आहे. मुंबादेवीची मनोभावी पूजा केल्यास मनातील इच्छा पूर्ण होतात असे म्हणतात. आज या ठिकाणी शिवाजी महाराज टर्मिनस जरी असलं तरी एकेकाळी येथे तीन मोठी तळी आणि बाजारपेठ होती. तेव्हा या मंदिराची स्थापना कोळी बांधवांनी केली. मुंबई हे एक बेट असून चहूबाजूने समुद्राने वेढलेले आहे. यामुळे या समुद्रापासून मुंबईचे रक्षण ही मुंबादेवी करते, अशी कोळी बांधवांची आस्था आहे. मुंबादेवी मंदिर आकर्षक असून न्यासाने अन्नपूर्णा आणि जगदंबा मातेची मुर्ती स्थापन केली आहे.

मुंबादेवीबरोबरच मुंबईला महालक्ष्मी मातेचा आशिर्वाद लाभला आहे. मुंबईतील महालक्ष्मी परिसरातील भुलाभाई देसाई मार्गावर महालक्ष्मी मंदिर आहे. या मंदिरात त्रिदेवी देवी महाकाल, महालक्ष्मी आणि महासरस्वती यांच्याही प्रतिमा आहेत. सुवर्ण अलंकार मातेने परिधान केले असून तिचं तेजस्वी रूप कायम आपल्याला सकारात्मक उर्जा देत असतं. या मंदिर उभारणीमागेही मोठी रंजक कथा आहे. इंग्रजांनी महालक्ष्मी आणि वरळी मार्ग जोडण्यासाठी ब्रीच कँडी मार्ग बनवण्याची योजना बनवली होती. पण समुद्रातील उत्तुंग लाटांमुळे या बांधकामात अनेक अडचणी येत होत्या. ही भिंत उभारणीसाठी हजारो मजूर काम करत होते. पण रोज काही ना काही अडचण येत होती. याचदरम्यान, कंत्राटदार रामजी शिवाजी याच्या स्वप्नात महालक्ष्मी माता आली आणि म्हणाली मी माझ्या बहिणीसह समुद्राच्य तळाशी अडकले आहे मला बाहेर काढ, अडचणी दूर होतील. रामजी शिवाजी कामाला लागला आणि खरंच तीन मुर्त्या सापडल्या. मूर्तीची प्रतिष्ठापना करण्यात आली आणि वरळीचा बांध पूर्ण झाला. देवीमुळे काम पूर्ण झालं म्हणून रामजी शिवजीने या मंदिराची उभारणी केली. तसेच मंदिर परिसराचाही जीर्णोद्धार केला. मनातील इच्छा महालक्ष्मी पूर्ण करते अशी भाविकांची भावना आहे.

प्रभादेवी मंदिर प्रभातीदेवी मंदिर या नावानेही ओळखले जाते. दादरजवळील प्रभादेवी येथे हे मंदिर असून प्रभादेवीची मूर्ती १२ व्या शताब्दीची आहे. या मंदिराची स्थापना १७१५ साली करण्यात आली असून या मंदिराला ३०० वर्षांचा जुना इतिहास आहे. इतिहासकाराच्या मते प्रभादेवी मंदिरातील मुख्य देवता असलेल्या देवीला शाकंबरी देवी देखील म्हटलं जातं. गुजरात मधील यादवकुलीन राजा असलेल्या बिम्बा राजाची कुलदेवी होती. मुंबईतील श्याम नायक नावाच्या व्यक्तीला देवीने स्वप्नात दृष्टांत दिला. त्यानंतर सर्वप्रथम श्याम यानेच मंदिराच्या बांधकामासाठी पुढाकार घेतला. आज प्रभादेवी आणि लक्ष्मीनारायण यांच्या मूर्तींबरोबरच शितलादेवी, मारुती, शंकर, पार्वती, गणपती, खोकला देवी यांच्या मूर्तीसुद्धा आहेत. मध्यभागी प्रभादेवी, तिच्या उजव्या बाजूला चंडिका देवी तर डाव्या बाजूला कालिका देवी आहेत. मंदिर परिसरात दगडी शिल्प असलेली पुरातन दीपमाळ आहे. विशेष म्हणजे या देवीची आख्यायिका सिद्ध करणारा मोडी लिपीतील दगडी शिलालेखही मंदिरातील भिंतीवर त्याची साक्ष देत आहे.

मुंबईत आलेला प्रत्येकजण कधी ना कधी शितलामातेच्या दर्शनाला जातोच. सर्व जातीधर्मातील बांधवांची गर्दी शितलादेवी मंदिरात पहायला मिळते. शितलादेवी मूर्ती स्वयंभू असून कोळी बांधवांना ती समुद्रात सापडली होती. कोळी बांधव, पाठारे प्रभु, सूर्यवंशी, आगरी समाज आणि राजस्थानी समाजाची शितलादेवी कुलदेवता आहे. या मंदिराच्या प्रांगणात हनुमान, गणेश, शांता दुर्गा त्रिमूर्ती काली, विठ्ठल रुक्मिणीचे मंदिर आहे. खरंतर शितळादेवी असं देवीचं नाव आहे पण त्याचा अपभ्रंश होवून शितलादेवी असं म्हटल जातं. शितलादेवीची मूर्ती स्वयंभू असून काळ्या पाषाणाची आहे. देवीसाठी सोन्याचा मुलामा दिलेला मुखवटा आहे. येथे खोकला बरा करणारी खोकलादेवीचे एक प्रसिद्ध मंदिर आहे. खोकलादेवीचे दर्शन घेतल्यावर खोकल्याचा आजार बरा होतो अशी लोकांची श्रद्धा आहे. नवरात्रीत येथे भाविकांची मंदियाळी असते. सुख समृद्धीसाठी , रोगराईपासून संरक्षण होण्यासाठी भाविक देवीची उपासना करतात.

जीवदानी देवी म्हणजे विरारचं शक्तीपीठ असं म्हटलं जातं. ज्या डोंगरावर मातेचं निवासस्थान आहे तो शिवकालातला जीवधन किल्ला आहे. चोहोबाजूंनी निसर्गाची कृपा या शक्तीस्थळाला लाभलेली आहे. १९५६ मध्ये देवीच्या भक्तांनी मूर्तीची प्राणप्रतिष्ठापना केली. सौम्य शीतल, प्रसन्न अशा या मूर्तीच्या डाव्या हाती कमलपुष्प आहे. तर उजव्या हाताने माता भाविकांना आशीर्वाद देत आहे. मातेच्या दर्शनासाठी हजाराहून अधिक पायऱ्या चढाव्या लागतात. पायऱ्या न चढणाऱ्यांसाठी रोप वेचा पर्याय आहे. जीवदानी मातेबद्दल अनेक आख्यायिका सांगितल्या जातात. विविध जातीधर्माचे लोक मातेच्या दर्शनासाठी येत असतात.

वज्रेश्वरी देवी मंदिर म्हणजे पुरातन, पारंपरिक वास्तुशिल्पाचा एक नमुना आहे. या मंदिरालाही आख्यायिका, दंतकथेचे कोंदण आहे. वज्रेश्वरी देवीचे मंदिर पालघर जिल्ह्यातील वसईजवळ आहे. हे मंदिर योगिनी वज्रेश्वरी देवीला समर्पित आहे. वज्रेश्वरी योगिनी देवीचे जुने मंदिर गुंज काटी नावाच्या गावात होते. पोर्तुगीजांच्या धार्मिक असहिष्णुतेच्या धोरणामुळे हे पोर्तुगीज काळात सध्याच्या ठिकाणी स्थलांतरित झाले. पेशव्यांनी वज्रेश्वरी मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. वज्रेश्वरी मंदिर वास्तू किल्ल्याप्रमाणे उंचावर असल्याने दगडी पायऱ्या चढून मंदिरापर्यंत जावे लागते. मंदिरात सभामंडप, गाभारा, प्रमुख गाभारा असे तीन टप्पे आहेत. गर्भगृहात सहा मूर्ती आहेत. भगव्या रंगाची मूर्ती वज्रेश्वरी देवीची असून तिच्या बाजूला इतर देवी आहेत. आजूबाजूच्या परिसरात नैसर्गिक गरम झरे आहेत, स्थानिक पातळीवर कुंड म्हणून ते ओळखले जातात. निर्मल महात्म्य, तुंगारेश्वर महात्म्य आणि वज्रेश्वरी महात्म्य यासारख्या अनेक हिंदू पौराणिक वज्रेश्वरी मंदिराचा संदर्भ आहे. मुंबईवर कृपादृष्टी करणाऱ्या या देवींचं दर्शन तुम्ही आवर्जून घ्यायला हवं.