Aukshan Info: औक्षण….शास्त्र काय सांगते? मंगल प्रसंगी ‘औक्षण’ का केले जाते? जाणून घ्या

Importance of Aukshan:

औक्षण हा संस्कृत शब्द आहे. आयुष्य वृद्धीसाठी औक्षण केले जाते. सकारात्मक शक्ती दीपकज्योतीच्या प्रकाशात अधिक क्रियाशील होतात आणि ज्यांचे औक्षण करत आहोत त्याचे संरक्षण करतात, अशी धारणा आहे. मानवासह प्राण्यांचे देखील औक्षण केले जाते. गायी-म्हशींना ओवळतात त्यामागे त्यांचे आयुष्य वृद्धींगत व्हावे असाच अर्थ घेतला जातो. औक्षणाचे महत्त्व, ते कधी करावे? औक्षण कसे करावे? ते जाणून घेवूया

औक्षण म्हणजे काय?

औक्षण हा शब्द संस्कृत ‘उक्ष्’ म्हणजेच वृध्दी होणे, बलवान होणे या धातूपासून बनलेला असून औक्षण हे आयु: अर्थात आरोग्य वृध्दीसाठी केले जाते. औक्षणाचा सरळ सोपा अर्थ म्हणजे दिवा लावून एखाद्या व्यक्तीला ओवाळणे. कोणत्याही उत्तम क्षणांच्या आगमनाचे स्वागत करताना औक्षण करतात. विश्वातून भूमीवर उतरणाऱ्या अध्यात्मिक आणि सकारात्मक गोष्टी दिपज्योतीच्या प्रकाशात अधिक क्रियाशील होतात म्हणून औक्षण केले जाते असे म्हणतात.

औक्षणाचे महत्त्व

देवाचा आशीर्वाद मिळण्यासाठी औक्षणाची मदत घेतली जाते असे ही म्हणतात. म्हणजेच कोणतेही शुभ कार्य करताना मनापासून, सात्विक भाव ठेवून औक्षण केल्याने देवांचा आशीर्वाद मिळण्यास मदत होते. औक्षण करीत असताना हलणाऱ्या दिव्याच्या ज्योती संरक्षण करण्यासाठी वचनबद्ध होतात. या हलणाऱ्या ज्योती वाईट गोष्टी शोषून घेतात, त्यांचा नायनाट करतात. व्यक्तीचे रक्षण दिव्यातून बाहेर पडणारे किरण करत असतात. म्हणजेच अग्नीतत्वात या वाईट नकारात्मक शक्ती जाळून टाकण्याचे काम या औक्षणासाठी प्रज्वलित केलेले निरांजन करत असते म्हणतात.

औक्षण कोणाचे करावे ?

आपल्याकडे सण, समारंभ, वाढदिवस किंवा शुभ कार्यात औक्षण करण्याची प्रथा आहे. लहान बाळ, गुणी व्यक्ती, युद्धावर जाणारे सैनिक, देव, संत, महात्मे, पवित्र झाडे, महान कार्य करणाऱ्या स्त्रिया, पुरुष,नवजात बालके, भाऊ, नवदांपत्य इत्यादीचे औक्षण करावे.

औक्षण कसे करावे?

औक्षणामध्ये एका तबकात तेलाचे निरांजन, हळद कुंकू, अखंड तांदुळाच्या अक्षता, एक अखंड सुपारी आणि एक सुवर्णालंकार (छोटी अंगठी ) या वस्तु घेतल्या जातात. ज्या व्यक्तीचे औक्षण करायचे आहे त्याला पाटावर किंवा खुर्चीवर बसवावे. पाटाभोवती रांगोळी काढावी.औक्षणार्थीस प्रथम कुंकुमतिलक करावा. त्यानंतर मस्तकावर अक्षता ठेवाव्या (औक्षणार्थीच्या मस्तकावर टोपी किंवा रुमाल असावा). त्यानंतर सुपारी प्रथम मस्तकास लावून, ती ‘उजवी’ कडून ‘डावी’ कडे सावकाशपणे वर्तुळाकार एकदाच ओवाळावी(फिरवावी). नंतर ‘सुवर्णालंकार’ मस्तकास लावून तो ‘डावी’ कडून ‘उजवी’ कडे सावकाशपणे वर्तुळाकार एकदाच ओवाळावा नंतर तबकासह निरांजन सुध्दा सावकाशपणे वर्तुळाकार एकदाच ओवाळावे. त्यानंतर औक्षणार्थीस काही उपहार (बक्षिस) द्यायचा असेल तर तो द्यावा. त्यानंतर औक्षणार्थीने जेष्ठ मंडळींना नमस्कार करून त्यांचे शुभाशिर्वाद घ्यावेत.

औक्षण कधी करावे?

‘औक्षण’ हे विविध प्रसंगी केले जाते यात मुख्यत: गुढीपाडवा , श्रावण शुक्रवार , नरक चतुर्दशी दिवाळी पाडवा या दिवशी घरातील ‘कर्त्या स्त्री’ कडून अन्य ‘सर्वांना’, आश्विन पौर्णिमेस ‘माते’ कडून ‘ज्येष्ठ अपत्यास’ ( पुत्रास / कन्येस ) बलिप्रतिपदेस ‘पत्नी’ कडून ‘पतीस’, यमद्वितीयेच्या ( भाऊबीज ) दिवशी ‘भगिनी’ कडून ‘भावास’ औक्षण केले जाते. तसेच वर्धापनदिनी ( वाढदिवशी ) शांतिकर्मा दिवशी, प्रपौत्रमुखदर्शन सोहळा असतो. या दिवशी तसेच घरातील मंगलकार्य प्रसंगी केल्या जाणाऱ्या ‘पुण्याहवाचना’ मध्ये ‘औक्षण’ करतात. ‘औक्षण’ करण्याचा अधिकार ‘सर्व स्त्रियांना’ आहे. औक्षणाच्या वेळी प्रथम देवांस तूपाच्या वातीच्या एका निरांजनाने ओवाळल्यानंतर मुख्य व्यक्तींना ‘औक्षण’ करावे.

औक्षण कुठे करावे?

आपल्याकडील मंगलकार्य मंडपात होते त्यामुळे तिथे औक्षण केले जाते. घराच्या आत औक्षण करावे. उंबरठा ओलांडून आत आल्यावर औक्षण केले जाते. औक्षण करत असताना दिशांचेही भान ठेवावे लागते. पूर्व पश्चिम बसवूनच औक्षण करावे असे सांगितले जाते.

औक्षण…शास्त्र काय सांगते?

औक्षण करताना ईश्वराप्रती असलेल्या भावामुळे ब्रह्मांडातील सात्त्विक लहरी कार्यरत होतात आणि हातात धरलेल्या सोन्याच्या अंगठीकडे आकर्षिल्या जातात. अंगठीने ओवाळतांना अंगठीकडून प्रक्षेपित होणाऱ्या सात्त्विक लहरींचे रूपांतर रजोलहरींमध्ये होते. या लहरींमुळे दुसऱ्या जिवाच्या सभोवताली संरक्षक-कवच निर्माण होते. त्यानंतर सात्त्विक लहरींनी भारित अंगठी ताम्हणाला टेकवली असता तिच्यातील लहरी तांब्याच्या ताम्हणात आकर्षिल्या जातात. ताम्हणातून या लहरी औक्षण करणाऱ्याच्या शरिरात त्याच्या हातांद्वारे संक्रमित केल्या जातात. त्यामुळे औक्षण करणारा आणि औक्षण करवून घेणारा अशा दोन्ही जिवांना सात्त्विक लहरींचा लाभ मिळतो. प्रत्येकाने कधी ना कधी औक्षण केले असेल किंवा औक्षण करुन घेतले असेल.