उजनीतलं पळसदेवचे मंदिर पुन्हा बुडालं; असं आहे ११व्या शतकातील काशीविश्वेश्वराच्या मंदिराशी साधर्म्य दाखवणारं मंदिर

इंदापूर (दीपक पडकर ): १९७५ मध्ये उजनीची निर्मिती झाली. तेव्हापासून सहा वेळा दुष्काळाच्या परिस्थितीमध्ये या उजनी मध्ये संपादित झालेल्या पळसदेवच्या जुन्या गावातील हेमाडपंथी व काशीविश्वेश्वराच्या मंदिराशी साधर्म्य दाखवणारे पळसनाथाचे मंदिर २०२४ मध्ये पाण्याबाहेर आले होते. आत्ताच्या पावसात तीन दिवसापर्यंत बऱ्यापैकी बाहेर असलेले हे मंदिर आता पाण्यात बुडू लागले आहे. तसे ते सहा वेळा बाहेर आले आणि सहा वेळा बुडले आहे. पन्नास वर्षाच्या कालखंडात तब्बल सहा वेळा बुडालेले आणि पाण्यातून बाहेर आलेले आणि तरी देखील आपला स्वतःचा स्थापत्य कलेचा नमुना कायम ठेवलेले बहुदा हे एकमेव मंदिर असावे.

उजनी म्हटलं की राज्यातील पिण्याच्या पाण्याचे सर्वात मोठे धरण, हजारो किलोमीटरच प्रवास करून येणारे फ्लेमिंगो पक्षांचे धरण.. गेल्या काही वर्षात तिला पिया नावाच्या माशाच्या प्रजातीमुळे चर्चेत आलेले हे धरण आणि त्याच्याच जोडीला पळसनाथाच्या या मंदिरामुळे देखील हे धरण चर्चेत असते.
Pooja Khedkar: UPSCनंतर आता कोर्टाकडून पूजा खेडकर यांना झटका; दिल्ली न्यायालयाने अटकपूर्व जामीन फेटाळला
गेल्या वर्षी पावसाने ओढ दिली आणि उजनीतील हे पुरातन मंदिर म्हणजे दहाव्या ते अकराव्या शतकातील बांधकाम असलेले हे मंदिर पाण्याबाहेर आले आणि राज्यभरातील परराज्यातील हजारो पर्यटकांनी या मंदिराला भेट दिली. गेल्या वर्षी उजनी मध्ये साठ टक्के पर्यंत पाणीसाठा झाला, तेव्हाच दुष्काळाची चाहूल सर्वांनाच लागली होती. हा दुष्काळ अधिक तीव्र झाला आणि या उन्हाळ्याच्या वेळेत हे मंदिर उघड्यावर आलं. यापूर्वीही २००२ मध्ये, सन २०१३ मध्ये सन २०१७ मध्ये आणि यावर्षी २०२४ मध्ये हे मंदिर उघड्यावर आलं. ज्या ज्या वेळी दुष्काळाची परिस्थिती होती, त्या त्या वेळी पळसदेव जुन्या पळसदेव हे पळसनाथाचे मंदिर उघड्यावर आलं हेमाडपंथी घडणावळीतील हे मंदिर काशीच्या मंदिराशी साधर्म्य असलेले आहे.
Chandrashekhar Bawankule: उद्धव ठाकरे, फडणवीसचं राजकारण संपवायला तुम्हाला १०० जन्म लागतील; बावनकुळेंचा पलटवार
धरणाच्या निर्मितीपासून पाच वेळा हे मंदिर पाण्याच्या बाहेर उघड्यावर आलेले पाहायला मिळालं. हे मंदिर शंकराचं आहे. भगवान शंकराचे हे मंदिर असून मंदिराच्या गाभाऱ्यावर हेमाडपंती नक्षीकाम आहे. अप्रतिम असे दगडी खांब आहेत त्याच्या ओसऱ्या पाहूनच मंदिराची व्याप्ती कळते. काशी विश्वनाथाच्या मंदिराच्या धर्तीवर हे मंदिर पळसदेव मध्ये उभं करण्यात आलं होतं. मात्र अख्ख गाव उजनीच्या संपादनात पुनर्वसित झालं आणि ते काही अंतरावर पुणे सोलापूर महामार्गावर वसलं परंतु हे मंदिर मात्र तिथेच राहिलं. या मंदिरामध्ये गर्भगृह, अंतराळ, सभामंडळ, कक्षासन कोरीव स्तंभ आहेत. गर्भगृहामध्ये अत्यंत छान प्रवेशद्वार आहे.

भारतीय स्थापत्य कला जुन्या काळातील सण दहा हजार एकोणीस मध्ये देखील किती प्रगत होतं याचा हा उत्तम नमुना आहे. अकराव्या शतकातील हे मंदिर बांधले गेले असावे असे सांगितले जाते. पण याचा कालखंड बघितला तर प्राचीन स्थापत्य कला अत्यंत विकसित होती असं म्हणायला हरकत नाही.